ذرت
منشأ و تارخچه ذرت
منشأ اوليه ذرت آمريكا است . ذرت اصلي ترين زراعت جهت تأمين مواد غذايي در مكزيك ، آمريكاي مركزي و جنوبي قبل از كشف قاره جديد بوده است .
تحقيقات باستانشناسي در كشور مكزيك مشخص نموده است كه ذرت حدوداً 4500 سال قبل از تاريخ در آنجا كشت مي گرديد . سه مبداء اوليه براي ذرت ذكر مي نمايند كه اين سه مبداء منطبق با سه تمدن بزرگ در آمريكاي جنوبي و مركزي بوده ( inca در پرو Aztec در مكزيك ، Maya در گواتمالا) پس از كشف قاره آمريكا توسط كريستف كلمب در سال 1493 ذرت وارد اسپانيا گرديد و از آنجا به ايتاليا و پرتغال و ساير كشورهاي اروپائي گسترش يافت. پرتغاليها در اوايل قرن شانزدهم ميلادي ذرت را وارد اندونزي ، افريقا ، هندوستان و چين نمودند. وارد شدن ذرت به ايران در سال 921 شمسي توسط پرتغاليها صورت گرفت و از آن به بعد بعنوان يك زراعت فرعي در حاشيه مزارع و باغات صيفي كشت مي گرديد. در ايران ذرت از سه دهه پيش رفته رفته جاي خود را باز كرد و در سال 1353 جزء طرح هاي افزايش توليد جاي داده شد.
اهميت و ارزش غذايي ذرت
ذرت به دليل خصوصيات خيلي زياد خود مخصوصاً بدليل قدرت سازگاري به شرايط اقليمي گوناگوني كه دارد خيلي زود در تمام دنيا گسترش يافت و مكان سوم را بعد از گندم و برنج از نظر سطح زير كشت به خود اختصاص داده . گياه ذرت مواد قندي و نشاسته زيادي دارد و عملكرد محصول ذرت علوفه اي بيش از 80 تن در هكتار است. اين گياه يكي از بهترين گياهان براي توليد علوفه سبز ، سيلو و دانه است.
ذرت علوفه اي ، علوفه بسيار خوشخوراكي جهت گاو و گوسفند است و شرايط مكانيزاسيون را بخوبي مي پذيرد اين نوع ذرت داراي مــــقادير خيلي زيادي مواد معدني مخصوصاً N.P.K CA. در مقايسه با موقعي است كه بصورت دانه مصرف مي گردد. در يك ســـــري آزمايش مشخص شده است كه حدود 50% ماده خشك در برگ و ساقه ذخيره مي گردد، همچنين حدود 37% ازت ، 26% فسفر و 61% پتاس و 79% كلسيم در برگ و ساقه موجود مي باشد. علوفه اين نوع ذرت غني از مواد گلوسيدي و انرژي زا و فقير از پروتئين است به همين دليل اين نوع علوفه را بايد همراه با علوفه هائي كه غني از پروتئين هستند. بطور مخلوط در جيره غذايي دام وارد نمود. در ضمن ذرت فوق العاده سهل الهضم بوده و سيلوي آن براي دامهاي پرواري عاليترين غذا است.
عوامل ديگري كه باعث گرديد اين گياه به مقدار خيلي زياد گسترش يابد عبارتند از :
1. مقاومت خيلي زياد نسبت به خشكي و ورس
2. عملكرد زياد آن در هكتار
3. قدرت پذيرش مكانيزاسيون در مراحل مختلف كاشت، داشت ، برداشت
4. پذيرش كشتهاي متوالي به مدت چند سال
5. سهم عمده و نقش روز افزون ذرت در تأمين مواد غذايي مورد نياز انسانها ، دام و طيور و مصارف صنعتي
6. ارزش علوفه اي دانه و كاه ذر
خواص گياه شناسي ذرت
ذرت گياهي است يك پايه بدين معني كه گلهاي نر و ماده جدا از هم ولي بر روي يك پايه قرار دارند. ذرت داراي ساقه استوانه اي مي باشد كه در مقطع عرضي بيضوي است. ارتفاع ساقه بسيار متغير و بسته به شرايط اقليمي به 8 متر هم مي رسد ولي بطور معمول ساقه ذرت 3-5/1 مـــــتر طول دارد ضمناً ساقه ذرت تقريباً 3 سانتي متر و حدود8 تا 12 ميان گره مي باشد.
برگهاي ذرت شبيه ساير غلات شامل پهنك برگ و غلاف است . غلاف برگ ذرت ساقه را در آغــوش مي گيرد و طول برگ به 80-30 سانتي متر و عرض آن به 10 سانتي متر مي رسد
تعداد برگهاي ذرت بطور متوسط بين 12تا18 عدد است .واريته هاي زودرس تعداد برگ كمتر و ارقام ديررس برگ بيشتري دارند. ذرت داراي ريشه هاي قوي و انبوه ولي سطحي است.
همانطور كه اشاره شد ذرت گياهي است يك پايه و در نتيجه بعلت جدا بودن اعضاء زايشي گرده افشاني آن بطور غير مستقيم و بيشتر بــــــوسيله باد صورت مي گيرد و باد مي تواند گرده ها را تا چندين كيلومتر منتقل نمايد. تحت شرايط عادي مدت 24ساعت زمان لازم است تا عمل باروري يك بلال بطور كامل صورت گيرد.
انواع ذرت (بر حسب ساختمان دانه )
ذرت داراي يك گونه مي باشد ولي ارقام و واريته هاي بيشماري از آن وجود دارد به همين لحاظ واريته ها را برحسب ساختمان دانه به گروههاي مختلف طبقه بندي مي نمايند.
1. ذرت دندان اسبي
2. ذرت بلوري
3. ذرت آردي
4. ذرت شيرين ( قندي) (sweetcorn)
5. ذرت پاپ كرن(pop corn) يا نقل وپيرزن
6. ذرت غلاف دار( گلوم دار )
7. ذرت مومي
ذرت دندان اسبي :
اندوسپرم اين نوع ذرت از دو قسمت نشاسته اي تشكيل شده است يك قسمت سخت و شاخي كه در جوانب و اطراف دانه قرارگرفته و قسمت ديگر در وسط دانه از نشاسته نرم پوشيده شده است . در ضمن خشك شدن دانه و از دست دادن آب ، قسمت محتوي نشاسته نرم مقدار زيادي آب تبخير مي نمايد در نتيجه موجب پلاسموليز ( پژمرده) شدن و ايجاد زائده در رأس دانه مي كند كه مشخصي فرم ظاهري اين نوع ذرت است چون اين فرم دانه حاصل شده يعني بصورت دندان اسب است لذا بهمين اسم شناخته شده است . اين نوع ذرت شاخ و برگ زياد و دانه هاي درشت توليد مي كند و بيشتر اوقات براي سيلو و علوفه سبز مصرف مي شود.
ذرت بلوري ( ذرت دانه سخت)
در اين نوع ذرت بافت شاخي بيشتــــرين قسمت اندوسپرم را اشغال مي كند و اندوسپرم نشاسته اي آن به مقدار خيلي كم فقط در اطراف امبريون قرار دارد. اين ذرت نيز به نام ذرت شيشه اي ناميده مي شود كه در رأس گرد مي باشد، داراي فرمهاي خيلي زوررس تا خيلي دير رس مي باشد. دانه اين گونه بيشتر در مرغداري مورد استفاده قرار مي گيرد.
ذرت پاپ كرن (pop corn):
اندوسپرم آن كاملاً شاخي است ، بجز مقدار بسيار كمي از آن كه در اطراف امبريون قرار دارد دانه ها خيلي ريز (140-40گرم ) صاف و غني از پروتئين مي باشند. با حرارت دادن دانه آب وسط اندوسپرم بخار مي گردد و حجم دانه ها بطور ناگهاني افزايش و به رنگ سفيد شبيه كف صابون در مي آيد . حجم آن 20-15 برابر مي شود. بسيار خوشمزه و مصرف خوراكي دارد . اين ذرت توليد چند تا بلال مي كند.
ذرت آردي :
كليه اندوسپرم اين نوع ذرت حاوي نشاسته نرم مي باشد و اندازه دانه ها خيلي كوچك ومعمولاً شكل كروي دارند. رنگ دانه سفيد و يا آبي است و اغلب بعلت دارا بودن نشاسته زياد در كارخانجات نشاسته سازي مورد استفاده قرار ميگيرند.
ذرت شيرين (Sweet corn):
انـــــدوسپرم اين واريته ذرت داراي مقدار زيادي مواد قندي و مقدار جزئي نشاسته است دانه هاي اين واريته كوچك چروكيده مي باشند . از ذرت قندي در قديم شيره تهيه شده. اين گونه ذرت دانــــــه هاي شيشه اي و نشاسته اي شيرين دارد و در زمان رسيدن چروكيده مي گردند . اين گياه داراي قدرت زيادي در توليد پاجوش دارد.
ذرت غلاف دار:
تيپ اين ذرت تا حدودي با مقايسه با ساير انواع ذرت غير عادي است زيرا هر دانه در يك غلاف قرار دارد و هر بلال مانند ساير تيپ هاي ذرت خود در يك غلاف قرار گرفته است ذرت فــوق براي فروش كاشته نمي شود ولي مورد توجه محققين براي پي بردن به مبدأ ذرت مي باشد.
ذرت مومي :
اين ذرت را روي اين اصل ذرت مومي نام گذارده اند كه ظاهر دانه تا اندازه اي چسبناك است . ملكول نشاسته ذرت مومي با ذرت هاي ذكر شده در فوق اختلاف داشته و به گليكوژن شباهت دارد. نشاسته اين رقم ذرت حالت چسبندگي دارد
شرايط محيطي و اكولوژي ذرت
پراكندگي ذرت:
ذرت داراي تنوع رويشي بسيار گسترده اي است بطوريكه ذرت در شرايط مختلف آب و هوايي رشد مي نمايد. ذرت در نيمكره شمالي تا 58 درجه عرض جغرافيايي در كانادا و روسيه و د نيمكره جنوبي تا عرض جغرافيايي 43-42 درجه در نيوزيلند كشت مي گردد كشت ذرت دانه اي در محدود 42 درجه در نيمكره جنوبي و 53 درجه در نيمكره شمالي صورت مي گيرد ولي ذرت علوفه اي را مي توان در خارج از اين محدوده هم كشت نمود .
گرما ( حرارت ):
ذرت برخلاف غلات ( گندم و جو) احتياج به گرما و حرارت زياد خورشيد دارد به همين دليل حرارت عامل محدود كننده رشد و نمو اين گياه محسوب مي شود جوانه زني در ذرت از دماي 10-8 درجه سانتي گراد در عمق كاشت شروع مي شود.
مناسب ترين درجه حرارت در طول دوره رشد بين 35-30 درجه سانتي گراد مي باشد در صورتيكه گرمابيش از 40 درجه تجاوز نمايد جذب آب مشكل خواهد گرديد حتي در شرايط آبياري ( بدليل تبخير خيلي شديد ) و حاشيه برگها سوخته و چنانچه اين زيادي درجه حــرارت در زمان گل دهي اتفاق افتد ميزان تلقيح كاهش مي يابد و با افت عملكرد مواجه مي گردند.
رطوبت :
يكي از فاكتورهاي بسيار مهم در زراعت ذرت مسئله نياز گياه به آب مي باشد ذرت براي توليد يك واحد ماده خشك بسته به شرايط آب و هوايي بطورمتوسط به 342 واحد آب نياز دارد. نياز ذرت براي ساختن يك واحد ماده خشك كمتر از ساير گياهان زراعي (گندم ، جو، يونجه) است . نياز آبي ذرت در كشت اول در حدود 8000 متر مكعب و در كشت دوم 6500 متر مكعب گزارش شده . نوبت آبياري با توجه به نوع خاك و شرايط آب و هوا از هفت تا 12 روز يكبار متغير مي باشد. كمبود آب در مرحله ظهور سنبله ها باعث مي گردد كه تلقيح بطور كامل در ذرت انجام نگيرد. مرحله بين ظهور سنبله ها تا پايان پرشدن دانه ها از مواد غذايي ( مرحله مومي) حساس ترين مرحله زندگي ذرت نسبت به آب مي باشد ( مرحله بحراني ذرت نسبت به آب) و مدت آن 50 روز مي باشد.
خاك مناسب ذرت :
ذرت در خاكهايي با بافت لومي ، عميق ، نفوذ پذيري مناسب ، مواد آلي كافي و با عناصر غذايي متعادل ، بيشترين عملكرد را دارد. ذرت نسبت به شوري خاك حساس و بايد از كاشت آن در اين نوع اراضي جلوگيري كرد. در خاكهايي با شرايط مساوي از نظر حاصلخيزي و تأمين رطوبت ذرت اراضي متوسط و يا سبك را ترجيح مي دهد زيرا اين گونه اراضي در بهار خيلي زود گرم و شرايط رشد ريشه ها را فراهم مي كند . با وجود اينكه ذرت در اراضي بـــا(8-5)ph كشت مي گردد ولي حداكثر عملكرد اراضي با (7-6)ph بدست مي آيد . در
اراضـي بـــا ph كمتر از 5 جذب ( ازت ، فسفر ، پتاس ، سولفور ، كلسيم ، منيزيم ) مشكل مي شود و در خاكهايي كه ph آنها بيش از 8 باشد جذب آهن ، آلومينيوم ، بر ، فسفر ، روي سختي صورت خواهد گرفت.
انتخاب زمين در هر منطقه متأثر از فاكتورهاي ذيل است:
1. عمق آب تحت الارض :
ذرت داراي ريشه قوي بوده و مي تواند تا عمق 100 سانتي متر خاك گسترش يابد و از طرفي دفعات زياد آبياري در بالا آوردن سطح آب تحت الارضي موثر بوده و ضروريست در انتخاب زمين به سطح آب زير زميني توجه شود . حد سطح آب هاي زير زميني براي ذرت بين 3-5/1متر مي باشد.
2. زهكش :
با توجه به پتانسيل بالاي ذرت در رشد و توليد محصول تهويه مناسب خاك به عنوان يك فاكتور موثر از اهميت زيادي برخوردار است و در صورت فراهم نبودن تهويه خوب در خاك محصول بشدت كاهش پيدا كرده و حتي مي تواند از رشد رويشي گياه نيز جلوگيري نمايد چنانچه مزرعه ذرت عاري از زهكش طبيعي يا مصنوعي باشد آب آبياري لايه هاي تحتاني خاك را فرا گرفته و تهويه خاك را از بين برده و مانع رشد گياه مي گردد.
3. تسطيع اراضي :
بدليل مكانيزه بودن زراعت ذرت معمولاً اراضي بنحوي انتخاب مي گردند كه از نظر وسعت، منايب برداشت بوده و از تسطيع نسبي برخوردار باشد زيرا در غير اينصورت آبياري صحيح صورت نمي گيرد و مزرعه بطور يكنواخت سبز نخواهد شد.
نياز كودي و غذايي ذرت
كود مورد نياز ذرت بر مبناي توصيه عمومي
كود سوپرفسفات تريپل 150-100كيلوگرم
كود اوره 400 كيلوگرم
كود پتاس 200-150 كيلوگرم
كود كلريد پتاسيم 100 كيلوگرم بصورت سرك ( يكماه پس از كاشت )
كود سولفات روي 75-40 كيلوگرم در هكتار ( قبل از كاشت)
يك الي دو بار محلول پاشي با كود مركب ميكرو ( يكماه پس از كشت و دوماه پس از كشت)
ذرت به كودهاي حيواني كه زمين را ازجهت مختلف اصلاح مي كند احتياج دارد .
بهترين توصيه كودي بر اساس آزمون خاك و با توجه به مواد آلي و عناصر قابل دسترس گياه درخاك مي باشد.
طريقه جذب مواد غذايي در ذرت بصورتي است كه بيشتر مواد غذايي را تا شروع تشكيل دانه جذب مي نمايد لذا 100 كيلوگرم از كود اوره را با تمامي كود فسفات و پتاس قبل از كـــــاشت در هنگام آماده سازي زمين استفاده مي شود و مابقي كود اوره بعنوان سرك پخش مي گردد.
كود سرك را مي توان در دو مقطع زماني ( مرحله اول زمان ساقه رفتن و 8-6 برگي گياه و مرحله دوم قبل از گل دهي يعني 8-5 روز قبل از سنبله رفتن ) به خاك داد .
نقش كود ازت :
ازت جزء عناصر غذايي پر مصرف ذرت و به عبارت ديگر گلوگاه رشد است و در ساختمان پروتئين و كلروفيل نقش عمده دارد. كمبود ازت به خصوص در خاكهايي كه از نظر مواد آلي فقير هستند سبب زردي برگهاي پائين و عدم تشكيل كلروفيل و در نهايت زردي تمام برگها مي شود.
كودهاي ازته باعث بالا رفتن عملكرد علوفه و بهتر شدن كيفيت آن خواهد شد ( افزايش پروتئين ) بهترين متد پخش كودهاي شيميايي در ذرت استفاده از روش نواري است . در اين روش عملكرد به مراتب بيشتر از حالتي است كه كودها در تمام سطح خاك پخش مي گردند. در اين روش بهنگام كاشت كودهاي شيميايي بفاصله 4-3 سانتي متر از بذر و 4-3 سانتي متر ته عميق تر از آن در زير خاك قرار مي گيرد .
نقش كود فسفر :
فــــسفر از عـــــناصر پر مصرف و مورد نياز براي رشد است . فسفر در كليه فرآيندهاي بـيوشيميايي دخالت دارد. فسفر تقريباً نامحلول بوده و به راحتي از نيمرخ خاك شسته نمي شود.
بنابراين كود بايد حتماً با كود كار عميق زير بذر قرار گيرد . جذب فسفر به مقدار كافي در اوائل رشد گياه اهميت بسيار دارد اين اهميت در اندامهاي زايشي بيشتر شهود است . نياز ذرت بــه فسفر كمتر از ازت و تقريباً يك پنجم آن است . كمبود فسفر در ذرت موجب بنفش رنگ
شـــــدن برگهاي گياه در ابتداي رشد شده و به تدريج به رنگ سبزه تيره مايل به آبي تبديل مي شود.
مصرف كود فسفات مي بايست قبل از كاشت به صورت عمقي صورت گيرد. مصرف زياد فسفر باعث جلوگيري از جذب و انتقال عناصر ريز مغذي مي گردد. Ph مناسب براي جذب فسفر 7-5/5 مي باشد و ميزان كود فسفاته مورد نياز كشت ذرت براساس آزمون خاك مشخص مي شود.
نقش پتاس :
پتاسيم نيز مانند ازت جزء عناصر پر مصرف مورد نياز ذرت مي باشد. جذب پتاسيم با جذب ازت برابري ميكند . پتاسيم در كليه فرآيندهاي بيولوژيكي گياه به صورت كاتاليزور دخالت دارد پتاسيم نقش عمده را در مقابله با كم آبي ها بيماريها و همينطور ورس گياه دارد. كمبود پتاسيم از برگهاي سن آغاز شده و برگها به رنگ زرد با حاشيه سوخته در آمده ساقه ها عموماً ضعيف و در برابر عوامل بيماريزا حساس تر هستند . در اثر كمبود پتاسيم و روي اكثر بلالها دچار كچلي شده ، ذرت جزو گياهان پتاسيم دوست بوده ، تغذيه مناسب و كافي با اين عنصر باعث افزايش كميت و كيفيت ذرت مي شود .
كودهاي ريز مغذي يا ميكروالمنت ها
روي :
روي جزو عناصر غذايي كم مصرف براي ذرت به حساب مي آيد. كمبود اين عنصر در خاكهاي قليايي و با آهك فراوان و مقدار اندك مواد آلي شايع است كه متأسفانه در شرايط خاكهاي ايران كمبود آن تشديد شده است . كمبود روي در بافتهاي جوان به چشم مي خورد و ذرت از حساس ترين گياهان به كمبود روي مي باشد. علائم كمبود با ايجاد و توسعه يك نوار كلروز در يك يا هر دو طرف رگبرگ مياني مشخص مي شود علاوه بر زردي برگ كه بيشتر در برگهاي جوان گياه ظاهر مي شود باعث كوتولگي و كاهش فاصله بين گره ها در ساقه گياه ميشود در ضمن كمبود روي باعث كچلي بلال نيز مي شود . زيادي فسفر در خاك مانع جذب و انتقال روي توسط گياه مي شود. در خاكهايي كه مصرف بي رويه كودهاي فسفاته رايج هست ، كمبود روي سبب كاهش عملكرد مي شود. طبق توصيه انجام شده مصرف يكسال به ميزان 75 كيلوگرم سولفات روي به صورت خاك دهي عمقي و قبل از كاشت براي ذرت باعث شادابي و طراوت گياه و همچنين پر شدن بلال و افزايش كمي و كيفي محصول خواهد شد . در صورت عدم مصرف خاك دهي و يا كمبود شديد ، سولفات روي را ميتوان با محلول سه در هزار در مرحله 7-6 برگي بصورت محلول پاشي دوبار انجام داد.
آهن :
آهن جزو عناصر ريزمغذي است و نياز گياه به اين عنصر محدود است ولي به دليل شرايط خــاص خاك از جمله زيادي آهك و ph بالا همين مقدار كم نيز جذب گياه نمي شود. آهن در
تهيه كلروفيل و سبزينه گياه نقش دارد. در ذرت كمبود آهن به صورت راه راه شدن برگ ظاهر شده كه رگبرگها سبز و بين آنها زرد مي گردد . براي مبارزه با كمبود آهن راههاي مختلفي وجود دارد از جمله مصرف كودهاي آلي كه در اثر تجزيه ph خاك را متعادل نمود و جذب آهن را آسان مي كند . همين طور استفاده از سولفات آمونيوم به جاي اوره و نيترات آمونيوم كه باعث متعادل شدن ph خاك مي شود. يك راه معمول و مناسب مصرف سولفات آهن با گوگرد است.
تهيه زمين يا آماده سازي زمين جهت كشت ذرت
عمليات تهيه زمين در زراعت ذرت اگر بخوبي صورت پذيرد باعث نرم شدن خاك در عمق مورد نياز ، ذخيره آب ، ايجاد يك شرايط آب و هوايي مطلوب جهت رشد ريشه ها ، فعاليت ميكروارگانيسمي ، دفع علفهاي هرز و زير خاك فرو بردن باقي ماندهاي گياهان پيش كشت مي گردد.
زراعت مكانيزه ذرت ايجاب مي كند كه تمام مراحل كشت آن بصورت منظم و بطور صحيح اجرا شود.
1.ماخار :
گرماي زياد عامل تبخير پيش از حد بوده و سبب مي شود كه خاك در لايه هاي سطحي رطوبت خود را از دست داده و انجام شخم براحتي صورت نگيرد. لذا ضروريست در زمان
مناسب اقدام به ماخار يعني آبياري زمين نمود. زيرا گذشته از ايجاد سهولت براي شخم ماخار از پودر شدن خاك ناشي از كاربرد ادوات جلوگيري مي نمايد.
2.شخم با گاو آهن :
در موقع شخم زني بايد به زمان شخم ، نحوه انجام عمليات و عمق شخم دقت نمود .
الف) زمان شخم :
زمان انجام عمليات تهيه زمين بسيار مهم و نقش ويژه اي در نگهداري كيفيت فيزيكي و شيميايي خاك و صرفه جويي سوخت دارد. زمان لازم براي گارو شدن پس از ماخار با توجه به بافت خاك متفاوت بوده و ضروريست با توجه به اين امر عمليات شخم شروع گردد. بطور كلي رطوبت خاك در زمان شخم بايستي به اندازه اي باشد كه گاو آهن به راحتي در خاك فرو رفته و ضمناً خاك به تيغه هاي گاو آهن نچسبد .
ب) نحوه انجام عمليات شخم :
عدم دقت در عمليات شخم مي تواند باعث ايجاد ناهمواري و از بين بردن تسطيع نسبي خاك گردد. بنابراين انتخاب شيوه مناسب با توجه به انواع گاو آهن هاي موجود و تنظيم صحيح گاو آهن الزاميست .
ج) عمق شدم :
سيستم ريشه گسترده ذرت ايجاب مي كند عمق شخم كمتر از 30 سانتي متر نباشد .
د) ديسك :
ديسك سنگين جهت خرد كردن كلوخهاي حاصل از شخم است وعمق ديسك بين 15-10 سانتي متر مي باشد. و بايد در زمان مناسب انجام شود . در غير اينصورت عمليات ديسك بعد از زمان مورد نظر كلوخه هارا بخوبي خرد نكرده و بايد تكرار شود. پودر شدن بيش از اندازه خاك شرايط را براي تشكيل سله فراهم مي نمايد . پيدايش سله قبل از جوانه زدن باعث ميگردد كه اكسيژن به اندازه كافي در اختيار جنين قرار نگيرد. سفت و محكم شدن سله خاك بعد از جوانه زدن نيز مي تواند باعث متوقف شدن رويش گياه شود.
هـ) لولر ( ماله زني ) :
بدليل مكانيزه بودن زراعت ذرت و آبياري صحيح بايد پستي و بلنديهاي موضعي حاصل از شخم و ديسك را از بين برد لذا استفاده ازلولر براي از بين بردن اين پستي و بلنديها ضروريست.
خ) كود پاشي :
عمليات كودپاشي قبل از كاشت بوسيله دستگاه كود پاش سانتريفوژ و به ميزان توصيه شده بر اساس آزمون خاك يا توصيه عمومي كه در بخش نياز كودي مطرح شد پخش و با ديسك زير خاك مي رود كليه كود فسفاته و پتاسه و در صورت نياز سولفات روي و 100 كود اوره را قبل از كاشت به خاك مي دهيم و مابقي كود اوره بصورت سرك و با كودكار به زمين مي دهيم.
عمليات كاشت ذرت
در موقع كشت ذرت به فاكتورهايي از قبيل انتخاب بذر ، تاريخ كاشت ، عمق كاشت و تراكم علاوه بر تهيه بستر مناسب جهت كشت وحاصلخيزي خاك بايد دقت نمود.
1.انتخاب بذر :
در انتخاب بذر بايد دقت كامل و لازم را مبذول داشت تا احتمال پوسيدگي بذور و حمله امراض قارچي كاهش يابد . معمولاً بذر ذرت را قبل از كاشت براي جلوگيري از حمله احتمالي قارچها با قارچ كشها ضد عفوني مي كنند. درجه خلوص و قوه ناميه بذورهيبريدي كه براي كشت ذرت مورد استفاده قرار ميگيرد مي بايست بترتيب حداقل 98 و 90 درصد باشد . مناسبترين و بهترين رقمي كه در حال حاضر مي توان در منطقه كهريزك و استان كشت نمود رقم سينگل كراس SC) 704) است .
مقدار بذر مورد نياز براي ذرت دانه اي 25-20 كيلوگرم و براي ذرت علوفه اي 35-30 كيلوگرم مي باشد.
2.تاريخ كاشت :
زمان كاشت ذرت بر روي تاريخ رويش ، تراكم ، شادابي مزرعه ، تاريخ ظهور اندامهاي زايشي و گرده افشاني و زمان رسيدن تأثير خواهد داشت . بنابراين زمان كاشت مناسب اهميت ويژه اي در موفقيت كشت ذرت دارد.
زمان كاشت ذرت موقعي شروع مي گردد كه درجه حرارت خاك در عمق كاشت در اوايل صبح 10-8 درجه سانتي گراد و هوا رو به گرمي باشد. تاريخ كـــــاشت ذرت بستگي به رقم ( هيبريد) و كيفيت خاك دارد. تأخير در كاشت ذرت سيلوئي نيز باعث كاهش توليد و پائين آمدن كيفيت علوفه خواهد گرديد ( كاهش توليد و پايين آمدن كيفيت علوفه بدليل كاهش توليد بلال مي باشد.)
زمان مناسب كاشت در منطقه كهريزك شهر ري براي كشت اول ارديبهشت ماه و تاريخ كاشت براي كشت دوم ذرت اواخر خرداد ماه لغايت اواخر تيرماه مي باشد.
تراكم :
يكي از فاكتورهاي مهم جهت بدست آوردن وحداكثر توليد در زراعت ذرت انتخاب تراكم مناسب با توجه به شرايط اقليمي هر منطقه و مشخصات ارقام كشت شده مي باشد. واكنش ذرت نسبت به تراكم در مزرعه قويتر از واكنش ساير گياهان وجيني است.
تراكم مناسب در ذرت به فاكتورهاي متعددي بستگي دارد كه مهمترين آنها عبارتند از نوع مصرف ( ذرت دانه اي – ذرت سيلوئي ) ، هيبريد ، رطوبت خاك ، حاصلخيزي زمين و شرايط اقليمي منطقه است و ارقام هيبريدهاي زودرس تراكم بيشتري را نسبت به ارقام دير رس تحمل مي نمايند.
با افزايش تراكم تا حد معيني عملكرد محصول افزايش و بعد از آن كاهش مي يابد ولي درصد بلال از كل توليد همزمان با افزايش تراكم كاهش مي يابد، بنابراين بايد توجه داشت كه تراكمي را جهت ذرت سيلوئي انتخاب نمود كه در آن مقدار بلال ها حداقل
تراكم بوته هاي ذرت براي دانه اي 8-6 بوته در متر مربع و براي ذرت سيلوئي معمولاً در يك متر مربع 12-9 گياه و در ذرت علوفه اي سبز حدود 20-15 گياه در متر مربع مي باشد.
عمق كاشت :
عمق كاشت بذور ذرت بسته به بافت خاك و رطوبت خاك متغير است . عمق كاشت در اراضي با بافت متوسط كه خيلي زود خشك مي گردد 8-6 سانتي متر و در نواحي مرطوب با بافت سنگين 6-5 سانتي متر مي باشد. براي اينكه بــــتوان آب مورد نياز جوانه زدن فراهم گردد. دانه ها بايد در لايه هاي مرطوب خاك قرار بگيرند. عمق كاشت در اراضي خشك تا 12 سانتي متر مي تواند افزايش يابد.
رويش يكسان ذرت بستگي به يكسان بودن عمق كاشت دارد.
طريقه كاشت ذرت :
مرحله كاشت مزرعه ذرت از مهمترين فعاليتهاي زراعي براي دستيابي به حداكثر محصول است . بديهي است كه عمليات كاشت براي قرار دادن تعداد بذر در زير خاك از اهميت ويژه اي برخوردار باشد به همين دليل بايد دستگاه رديفكار براي قرار دادن تعداد بذر مورد نظر در عمق مناسب و با فواصل منظم بر روي رديف با دقت زياد كاليپره شود.
كاشت به دو صورت يا هيرم كاري است يا خشك كاري
در كشت بصورت هيرم كاري بهتر است 10-7 روز پيش از كشت زمين را آبياري كرد تا علفهاي هرز سبز شده را بتوان از بين برد ، همچنين رطوبت در همه بخش هاي زمين براي سبز شدن بذر يكسان باشد. ولي در خشك كاري بعد از كاشت بذر بلافاصله آبياري مي شود.
ذرت را مي توان با بذر افشانهاي مخصوص ( مكانيكي – پنوماتيك ) موجود در منطقه كشت نمود فاصله پشته ها يا خطوط كاشت 75 سانتي متر و عمق كاشت 7-5 سانتي متر . شايان ذكر است كه در خاك هاي سنگين و مرطوب كمترين عمق و در خاكهاي سبك بيشترين عمق را بايد در نظر گرفت و تا 12- 10 سانتي متر هم مي رسد سبز شدن يكسان مزرعه همانگونه كه گفته شد بستگي به يكسان بودن عمق كاشت دارد به همين دليل بهتر است عمليات كاشت بوسيله دستگاه پنوماتيك انجام شود زيرا با اين دستگاه تراكم بوته در هكتار و عمق كاشت را بهتر مي توان كنترل نمود.
ميزان بذر براي ذرت دانه اي 25-20 كيلوگرم و براي ذرت سيلوئي 35-30 كيلوگرم و فاصله بوته ها بر روي رديف براي ذرت دانه اي 20-15 سانتي متر و براي ذرت سيلويي و علوفه اي 20-10 سانتي متر در نظر گرفته مي شود.
عمليات داشت ذرت
براي دستيابي به حداكثر محصول در واحد سطح انجام به موقع عمليات داشت مزرعه اهميت زيادي دارد. عمليات داشت يك مزرعه ذرت عبارتست از آبياري ، كود سرك ، مبارزه با علفهاي هرز ، خاكدهي پاي بوته و ساير مواظبتهاي زراعي مي باشد.
آبياري:
يكي از نكات قابل توجه در خصوص ذرت كه داراي اهميت خاصي مي باشد زمان آبياري است . آبياري در كشت بطريق هيرم بعد از سبز شدن مزرعه و زمانيكه ارتفاع بوته ها به 10تا20 سانتي متر رسيد آبياري شروع مي شود و در اين حالت ريشه گياه بدنبال جذب رطوبت در اثر تنش آبي توسعه يافته و در كشت بطريق خشكه كاري آبياري بلافاصله بعد از عمليات كاشت آغاز مي شود. آبياري اول مزرعه از نظر خيس خوردن كامل پشته ها و بصورت نشستي بسيار ضروري است و دومين آبياري بايد قبل از خشك شدن سطح پشته ها با فاصله زماني كوتاهي نسبت به آبياري نوبت اول انجام گيرد. هدف اين است كه در تمام اين مدت رطوبت خاك در اين مرحله در حد ظرفيت مزرعه حفظ شود تا سبز شدن مزرعه با اشكال روبرو نشود.
نوبت آبياري بسته به شرايط مختلف آب و هواي محل و ساختمان و بافت خاك كاملاً متفاوت است و اصولاً بين 12-7 روز انجام مي گيرد. در كاشت ذرت گل آب از همه مراحل قابل اهميت تراست زيرا چنانچه تأخيري در آبياري در موقع گل دادن روي دهد سبب نقصان و تقليل كلي محصول مي گردد.
كود سرك (اوره)
ذرت از جمله محصولات زراعي است كه به عناصر غذايي موجود در خاك سريعاً عكس العمل نشان مي دهد. سرعت رشد نسبي اين نبات موجب جذب شديد عناصر غذايي و عكس العمل سريع به كمبود كود است . ازت بعنوان يكي از عناصر اصلي متابوليسم از ضروري ترين نيازهاي ذرت محسوب مي شود لذا اين عنصر ( ازت ) را بايد در مراحل حساس رشد گياه كه بيشترين مقدار جذب را دارا است بايد تأمين گردد.
كود سرك (اوره) در دو مرحله زماني بشرح ذيل و در هر مرحله 150 كيلوگرم اوره يا 100 كيلو گرم ازت خالص مي باشد.
1.آغاز رشد سريع رويشي ( مرحله 6-4 برگي )
2.قبل از شروع گل دهي و آستانه ظهور اندامهاي زايشي است .
در مرحله اول سرك دهي با توجه به ارتفاع گياه ترددماشين آلات در مزرعه امكانپذير بوده لذا مقادير كود اوره توصيه شد بايد بوسيله كود كار بصورت نواري در يكطرف رديفها قرار داده شود بايد دقت نمود كه كود كاري براي ريزش يكنواخت كود در رديفهاي كاشت تنظيم شده باشد. در مرحله دوم بايد كود مورد نظر در كنار رديفهاي كاشت قرار داده شود.
در حال حاضر مصرف كود در اين مرحله همراه با آب آبياري معمول است بدينصورت كه مقدار كود براي هر رديف كاشت محاسبه شده و در اول رديف كاشت ( محل ورود آب ) داخل فارو قرار مي دهند. ولي چنانچه براي زارعين مقدور باشد مقدار كود توصيه شده براي اين مرحله از رشد را نيز بصورت نواري در كنار رديفهاي كاشت قرار دهند در افزايش عملكرد تأثير بيشتري خواهد داشت بعضي از افراد با استفاده از كارگر اين كار را انجام مي دهند.
عمليات كولتيواتور :
كولتيواتور از عمليات مهم مرحله داشت محسوب مي شود كه با اهداف خاكدهي پاي بوته ، مبارزه مكانيكي با علفهاي هرز و افزايش تهويه بكار برده مي شود.
ساقه ذرت درنزديك سطح خاك چند گره نزديك به هم دارد ريشه هاي هوايي از اين گره ها خارج شده وچنانچه به خاك مرطوب اطراف ساقه برخورد نمايد بــــــه داخل خاك توسعه مي يابند اين ريشه ها نقش مهمي در استحكام و نگهداري بوته ذرت و همينطور جذب عناصر غذايي دارند. از اهداف مهم كولتيواتور انتقال خاك از داخل فارو به اطراف ساقه بمنظور تسهيل شرايط توسعه ريشه هاي هوايي مي باشد. روش انجام عمليات بايد اين هدف را تأمين نمايد . علاوه بر اين در عمليات كولتيواتور مبارزه مكانيكي با علفهاي هرز بين رديفها و افزايش تهويه خاك اطراف ريشه نيز مورد نظر مي باشد . اگر جه ممكن است براي كنترل علفهاي هرز مزرعه ذرت از علفكش پيش كاشت استفاده شود ولي اين امكان وجود دارد كه محدود علفهاي هرزي بدلايل مختلف بوسيله اين علف كش ها كنترل نشوند و در فواصل بين رديفها رشد نمايند لذا ضروريست بوسيله عمليات كولتيواتور كنترل شوند. هر چند كه از نظر سرعت رشد و سايه اندازي علفهاي هرز تابستانه رقيب ذرت محسوب نمي شوند اما در جذب عناصر غذايي با اين محصول رقابت مي نمايند. عامل مهم براي انجام صحيح عمليات كولتيواتور رطوبت مزرعه مي باشد . بمنظور دستيابي به اهداف مورد نظر عمليات كولتيواتور بايد در زماني كه رطوبت خاك در مرحله ظرفيت مزرعه ( فيلد كاپاسيتي ) باشد انجام گيرد از نظر مرحله رشد ذرت نيز زماني كه بوته ها 6 برگي باشند مناسب ترين فرصت براي انجام اين عمليات است .
نكات لازم براي كولتيواتورزني
1-اطمينان از سلامت دستگاه
2- تنظيم واحدهاي دستگاه بر اساس رديفهاي كشت ( 75سانتي متر)
3- تنظيم خورشيدي هاي هر واحد براي تراشيدن كف و طرفين فارو و تعيين عرض كار هرواحد با تغيير زاويه در جهت مخالف دو خورشيدي از يكديگر
4- تنظيم چرخهاي تراكتور بر اساس فواصل رديفها
برداشت ذرت
برداشت ذرت دانه اي :
زمان برداشت ذرت دانه اي بر اساس ميزان آب دانه ها تعيين مي گردد و اين زمان موقعي است كه پوسته براحتي از بلال جدا مي گردد و چنانچه بلال را در دست تاب بدهند دانه ها از بلال جدا خواهند شد. در صورتيكه برداشت بوسيله كمباين صورت گيرد ( برداشت بصورت دانه) رطوبت دانه ها بين 24-20 درصد مي باشد. نگهداري ذرت بصورت دانه دررطوبت 14 درصد انجام مي گيرد. و خشك كردن دانه بوسيله دستگاهي بنام خشك كن صورت مي گيرد.
برداشت ذرت سيلوئي:
ذرت سيلوئي قبل از ذرت دانه اي و در مرحله شيري –مومي برداشت مي گردد ( اين موقع زماني است كه گياه 75-70 درصد آب دارد و با سيلو نمودن آن علوفه با كيفيت خوب بدست ميآيد) برداشت ذرت سيلوئي بهتر است كه نزديك به مرحله مومي بسته به امكانات برداشت وسيلو نمودن انجام گيرد بايد ياد آوري گردد كه از پايان مرحله شيري تا مرحله مومي حد.ود 10 روز طول مي كشد. ( زماني كه بلالها بيش از 40 درصد ماده خشك دارند) در اين مـرحله ( مرحله شيري تا مومي كامل ) ضريب قابليت هضم مواد آلي براي گياه كامل تقريباً ثابت است.
این وبلاک درزمینه مقالات .نشریات .بروشور وسایر رسانه های کشاورزی فعالیت میکند و غالب آن از طریق اداره رسانه های آموزشی سازمان جهاد کشاورزی استان تهران منتشر گردیده است ضمنا استفاده از مطالب بدون ذکر منبع شرعا اشکال دارد